Ovidio: ‘Sulmo mihi patria est’
Sulmona is vol van de Romeinse dichter Publius Ovidius Naso. Loop door de straten van deze charmante stad en je zal hem regelmatig tegenkomen. Bijvoorbeeld in het stadswapen van Sulmona, dat de letters SMPE draagt; zijnde een bekende spreuk van de dichter die het Latijn naar grote hoogten stuwde: ‘Sulmo mia patria est’: ‘Sulmona is mijn vaderland, of geboortegrond’. Ovidius werd inderdaad geboren in Sulmona. Op de Piazza XX Settembre aldaar prijkt het majestatisch standbeeld dat Ovidius afbeeldt terwijl hij nadenkt. Praten over Sulmona is niet mogelijk zonder het ook uitgebreid te hebben over Ovidius. Alle inwoners van de regio kennen het standbeeld en vertoeven graag op het gezellige plein, en velen weten ook dat een identiek beeld te vinden is in het Roemeense Costanza, waar Ovidius in ballingschap stierf. Sulmona en Costanza zijn zustersteden.
Ovidius was lange tijd de grote favoriet van keizer Augustus en van de oude Romeinen, maar werd uiteindelijk door de keizer verbannen. Over hem zijn we betrekkelijk goed geïnformeerd, dankzij een lang gedicht van zijn hand over zijn eigen leven. Deze poëtische autobiografie begint als volgt: ‘Wie ik geweest ben, ik, de speelse dichter van de liefde; luister, dan weet u wie u leest, ook na mijn dood. Sulmo was mijn geboorteplaats, omringd door koele stromen, zo’n tienmaal negen mijl verwijderd van de Stad.’ Met ‘Stad’ wordt uiteraard Rome bedoeld. Het bekendste werk van Ovidius is de ‘Metamorfosen’, bestaande uit vijftien boeken, een collectie van mythen uit de Grieks-Romeinse traditie, verteld aan de hand van verhalen die met elkaar verbonden zijn. Verder was er ook de ‘Ars amatoria’, een leerdicht over verleidingstechnieken en de ‘Amores’ een verzameling elegieën. In Costanza schreef hij o.a. de ‘Tristia’, een melancholische gedichtenbundel. De poëzie van Ovidius is veelvuldig geïmiteerd tijdens de Late Oudheid en middeleeuwen en heeft een grote invloed gehad op de Europese kunst en literatuur.
De reden waarom Augustus Ovidius in ballingschap stuurde, is niet echt duidelijk. Zelf spreekt de dichter van ‘carmen et error’, een gedicht en een misstap. Het is heel wel voorstelbaar dat met het ‘carmen’ de Amores en de Ars amatoria zijn bedoeld. Deze frivole, soms cynische gedichten passen heel slecht bij Augustus' streven naar een strengere moraal, dat doorgaans als 'ethisch réveil' is aangeduid. Wat de ‘error’ is geweest, valt niet meer te achterhalen. Niemand van zijn tijdgenoten heeft er later over geschreven. Dit is een van de redenen waarom sommige geleerden van mening zijn dat de hele geschiedenis van de verbanning een fictie is, waardoor Ovidius zich de gelegenheid schiep een nieuw poëtisch genre te introduceren, de elegieën van de banneling. In Sulmona vinden we nog steeds een ‘Fonte d’Amore’, waar de god Amores zijn geliefde Corinna ontmoette, evenwel zonder water dat verliefd maakt. De Tempel van Ercole Curino, waar Ovidius zou hebben gewoond, is nu bekend als ‘La Villa di Ovidio’.